Giữa sự kinh ngạc và nỗi sợ hãi: Những thách đố mang tính đạo đức của trí tuệ nhân tạo.

XEM

Hơn một năm trước, những hình ảnh được lan truyền cho thấy Đức Giáo hoàng Phanxicô mặc một chiếc áo khoác trắng đẹp mắt trong nhiều tư thế khác nhau; tất cả trông rất tự nhiên, nhưng đều là giả. Những hình ảnh khác cũng được lan truyền với nhiều tư thế, một số thì hài hước, số khác lại thiếu tôn trọng; tất cả đều là giả! Khi Đức Phanxicô nhập viện mới đây, lại có những hình ảnh lan truyền cho thấy Đức Mẹ đang đồng hành và an ủi ngài — cũng là giả! Người ta còn phát tán một bức ảnh ghép khác với mười vị Giáo hoàng gần đây nhất, trông như thể các vị đang đùa giỡn với nhau. Tất cả đều là sản phẩm của trí tưởng tượng. Tuy những bức ảnh ghép này có vẻ như chỉ là trò chơi, nhưng với cái gọi là Trí tuệ nhân tạo (AI), bạn có thể tạo ra bất cứ điều gì bạn tưởng tượng, dù là để làm điều tốt hay điều xấu, đôi khi gây ra những thiệt hại khôn lường. Nhiều người sẽ không thể phân biệt được đâu là thật, đâu là giả!

Một vị giám mục Mexico kể với chúng tôi rằng, nhờ sử dụng trí tuệ nhân tạo, giọng nói của ngài đã bị bắt chước một cách tinh vi đến mức nghe như thật. Bọn tội phạm đã sử dụng giọng nói giả mạo này để gọi cho Thống đốc bang của ngài, yêu cầu một khoản tiền, như thể chính giám mục đang gọi. Vì giọng nói nghe giống hệt giọng thật, Thống đốc đã không kiểm tra tính xác thực của cuộc gọi và làm theo yêu cầu mà những kẻ giả mạo đưa ra. Thậm chí, với sự trơ trẽn đáng kinh ngạc, chúng còn gọi lại để cảm ơn vị Thống đốc vì đã làm theo lời nhắn và mời ông đi ăn sáng với vị giám mục vào ngày hôm sau. Khi đến gặp giám mục vào hôm đó, ông mới bàng hoàng nhận ra sự việc và biết rằng tất cả chỉ là giả mạo. Bọn chúng cũng đã làm điều tương tự với hình ảnh và giọng nói của các giám mục và hồng y khác, sử dụng để quảng cáo thuốc men và các sản phẩm khác – tất cả đều là giả.

Tại một cuộc họp quốc gia của các nhân viên truyền thông giáo phận được tổ chức ở Zacatecas vào cuối tháng 10 năm ngoái, đã có một buổi trình diễn cho thấy mọi thứ đều có thể được tạo ra bằng trí tuệ nhân tạo để hỗ trợ công tác mục vụ – sử dụng một cách đúng đắn, nhưng đồng thời cũng cảnh báo về những nguy hiểm mà việc lạm dụng công nghệ này có thể gây ra. Chúng tôi đã hết sức kinh ngạc trước những gì có thể được tạo ra. Chúng tôi không nghi ngờ gì về những lợi ích to lớn mà công nghệ này có thể mang lại, nhưng cũng nhận thấy rõ nguy cơ bị sử dụng sai mục đích. Vì vậy, chúng ta cần phải luôn cảnh giác trước bước tiến của công nghệ này!

XÉT

Đức Phanxicô đã nhiều lần đề cập đến vấn đề này. Trong sứ điệp ngày Thế giới Hòa bình, 01/01/2024, ngài đã bày tỏ: “Chúng ta thật sự vui mừng và biết ơn trước những thành tựu đầy ấn tượng của khoa học và công nghệ, … Những cỗ máy “thông minh” có thể thực hiện các nhiệm vụ được giao với hiệu quả cao hơn bao giờ hết, nhưng mục đích và ý nghĩa hoạt động của chúng còn phải được xác định hoặc chấp thuận bởi những con người vốn sở hữu cả một thế giới giá trị của riêng họ. Có các nguy cơ đó là những tiêu chí làm cơ sở cho một số quyết định sẽ trở nên kém rõ ràng, trách nhiệm ra những quyết định đó bị che khuất và các nhà sản xuất có thể trốn tránh nghĩa vụ hành động vì lợi ích của cộng đồng”.

Trong sứ điệp gửi tới một hội nghị về AI tại Hiroshima, Nhật Bản, ngài nói: “Trước những kỳ tích của máy móc, dường như có thể tự mình đưa ra lựa chọn, chúng ta phải hết sức rõ ràng rằng quyết định cuối cùng luôn thuộc về con người. Chúng ta sẽ đẩy nhân loại vào một tương lai vô vọng nếu tước đi khả năng tự quyết định về bản thân và cuộc sống của mỗi người, khiến họ phải phụ thuộc vào những lựa chọn do máy móc đưa ra. Chúng ta cần bảo đảm và bảo vệ một không gian kiểm soát có ý nghĩa của con người đối với quá trình ra quyết định được sử dụng bởi các chương trình trí tuệ nhân tạo. Chính phẩm giá con người đang bị đặt vào tình thế nguy hiểm” (9-10/7/2024).

Trong một sứ điệp gửi Tổng thống Pháp, nhân dịp Hội nghị Thượng đỉnh được tổ chức tại Paris vào ngày 10 -11/2 /2025 về cùng chủ đề, Đức Phanxicô đã nhắc lại “tính cấp thiết của việc đảm bảo và bảo vệ một không gian kiểm soát có ý nghĩa của con người đối với quy trình lựa chọn của các chương trình trí tuệ nhân tạo. Thật vậy, nếu không có những cơ chế này, trí tuệ nhân tạo, dù là một công cụ mới đầy hấp dẫn, cũng có thể bộc lộ khía cạnh đáng sợ nhất của nó, trở thành mối đe dọa đối với phẩm giá con người”.

Khi phát biểu trước các tham dự viên Diễn đàn Liên chính phủ G7 về cùng chủ đề, diễn ra tại Ý, Đức Phanxicô mô tả trí tuệ nhân tạo là “một công cụ hấp dẫn và mạnh mẽ”. Ngài nói với họ: “Vấn đề về trí tuệ nhân tạo thường được nhận thức một cách mơ hồ: một đàng, trí tuệ nhân tạo thú vị vì những khả năng mà nó mang lại, đàng khác trí tuệ nhân tạo gây ra nỗi lo sợ về những hậu quả mà nó báo trước. Về vấn đề này, có thể nói rằng tất cả chúng ta, mặc dù ở những mức độ khác nhau, đều bị giằng xé bởi 2 cảm xúc: Chúng ta rất hào hứng khi tưởng tượng ra những tiến bộ có thể đạt được từ trí tuệ nhân tạo, nhưng đồng thời, chúng ta lại sợ hãi khi nhận ra những nguy hiểm tiềm ẩn trong việc sử dụng nó”. Ngài kết luận: “Việc sử dụng trí tuệ nhân tạo một cách hữu hiệu tùy thuộc vào mọi người, và chính trị phải tạo ra các điều kiện để việc sử dụng tốt đẹp này trở thành khả thi và mang lại hiệu quả” (ngày 14/06/2024).

Các Bộ của Vatican về Giáo lý Đức tin và về Văn hóa và Giáo dục cũng đã công bố một Tuyên bố về Mối quan hệ giữa Trí tuệ Nhân tạo và Trí tuệ Con người, với tựa đề Antiqua et Vetera, đưa ra những tiêu chí rất kịp thời (ngày 28/01/2025).

LÀM

Chúng ta hãy học cách phân định mọi thông tin mà chúng ta tiếp nhận, vì không phải tất cả đều là sự thật. Chúng ta hãy giáo dục trẻ em và giới trẻ, trước hết là bằng những tiêu chí vững chắc, được soi sáng bởi Lời Chúa, để các em không bị đánh lừa bởi máy móc và những tâm địa xấu xa có thể lợi dụng chúng cho mục đích xấu xa. Nhưng đồng thời, chúng ta cũng nên tận dụng những khía cạnh tích cực của trí tuệ nhân tạo, vì chúng có thể hỗ trợ chúng ta rất nhiều trong mọi lĩnh vực của cuộc sống, bao gồm cả việc mục vụ.

Nt. Anna Ngọc Diệp, OP

Dòng Đa Minh Thánh Tâm

Chuyển ngữ từ: exaudi.org (09/4/2025)

Nguồn: hdgmvietnam.com